คนญี่ปุ่นบริโภค "ข้าว" น้อยลงจริงหรือ?

คนญี่ปุ่นบริโภค “ข้าว” เป็นอาหารหลักเช่นเดียวกับคนไทย ในช่วง ค.ศ.1962 เศรษฐกิจญี่ปุ่นรุ่งเรืองอย่างมาก มีการสำรวจปริมาณการบริโภคข้าวของคนญี่ปุ่น 1 คน อยู่ที่ 118.3 กก./ปี ต่อมาในปี ค.ศ.2016 พบว่าลดลงอย่างน่าประหลาดใจ เหลือเพียง 54.4 กก./ปี หากอธิบายให้เข้าใจง่าย กล่าวได้ว่าในปี ค.ศ.1962 คนญี่ปุ่นทานข้าว 5.4 ถ้วย/วัน และลดลงมาเรื่อย ๆ จนในปี ค.ศ.2016 คนญี่ปุ่นทานข้าวเพียง 2.5 ถ้วย/วัน เท่านั้น ถึงแม้ว่าทางภาคเกษตรกรรมจะมีการพัฒนาสายพันธุ์ข้าวให้มีรสชาติดี น่าทานมากขึ้น แต่ปริมาณการบริโภคข้าวนั้นก็ไม่ได้มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเลยแม้แต่น้อย

คนญี่ปุ่นบริโภค “ข้าว” น้อยลง เพราะอะไร?

1. อิทธิพลจากชาติตะวันตก
ในขณะที่คนญี่ปุ่นบริโภคข้าวน้อยลง อาหารประเภทเนื้อสัตว์ ไขมัน และผลิตภัณฑ์จากนม กลับมีปริมาณมากขึ้น ด้วยอิทธิพลจากวัฒนธรรมของชาติตะวันตกที่เข้ามาทำให้พฤติกรรมการบริโภคของชาวญี่ปุ่นเปลี่ยนแปลงไป

2. ผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น เด็กเกิดน้อยลง
เมื่อสังคมเกิดการเปลี่ยนแปลง วัฒนธรรม หรือพฤติกรรมของคนก็ย่อมเปลี่ยนตามไปด้วย จากการสำรวจประชากรผู้สูงอายุ มีการทานอาหารน้อยลง บวกกับอัตราการเกิดใหม่ของเด็กที่ลดลงนั้น อาจจะเป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้การบริโภคข้าวลดลง

3. เทรนด์รักสุขภาพ
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา คนญี่ปุ่นได้หันมารักษาสุขภาพกันมากขึ้น โดยการเลี่ยงทานอาหารที่มีส่วนประกอบของคาร์โบไฮเดรตและน้ำตาล นอกจากนี้ยังมีตัวเลือกในการรับทานอาหารที่หลากหลาย เช่น ร้านอาหารต่างชาติ ฟาสต์ฟู้ดต่าง ๆ บวกกับวิถีชีวิตที่เร่งรีบของคนญี่ปุ่น ทำให้คนส่วนใหญ่หันมาเลือกทานอาหารที่เตรียมง่ายและทานได้ในเวลาที่จำกัด

ในขณะที่บริโภค “ข้าว” ลดลง สิ่งที่เพิ่มขึ้นคือ…

จากการสำรวจ “ปริมาณการจับจ่ายซื้อของในครัวเรือนญี่ปุ่น” โดยกระทรวงกิจการภายในประเทศและการสื่อสาร พบว่า ในปี 2011 ขนมปังแซงหน้าข้าวเป็นครั้งแรก ต่อมาในปี 2012 ข้าวสามารถขึ้นนำขนมปังได้เพียงเล็กน้อย แต่ในปี 2013 เป็นต้นมา ปริมาณการซื้อขนมปังก็ยังคงเพิ่มขึ้นนำหน้าข้าวอย่างต่อเนื่อง

ถึงแม้ว่า วะโชกุ (和食; Washoku) หรือ อาหารญี่ปุ่นดั้งเดิม จะได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ โดยองค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ในปี ค.ศ.2013 และได้รับความนิยมในฐานะ “อาหารเพื่อสุขภาพ” ในต่างประเทศ แต่สำหรับคนญี่ปุ่นอาจจะเป็นคุณค่าที่ถูกมองข้ามไปก็เป็นได้