ต้นหลิวและภาพจำวิญญาณของญี่ปุ่น

ถึงจะไม่ได้อ่านหัวข้อมาก่อน แต่ด้วยภาพกิ่งหลิวที่ปรกลงมาราวกับเส้นผมสีเขียวที่กระเซอะกระเซิงแล้ว เชื่อว่าหลายคนคงเคยรู้สึกว่าต้นหลิวเป็นต้นไม้ที่ดูเศร้าอยู่เหมือนกันค่ะ ซึ่งในญี่ปุ่นก็มีมีความเชื่อว่าต้นหลิวเป็นต้นไม้ที่มีวิญญาณสิงอยู่ แต่ที่มาของภาพต้นหลิวและวิญญาณคืออะไร? ลองไปดูกันค่ะ

วิญญาณหญิงสาวใต้ต้นหลิว

ถ้าพูดถึงวิญญาณกับต้นหลิว ภาพที่คลาสสิกที่สุดสำหรับคนญี่ปุ่นคงไม่พ้นภาพวาด “หญิงต้นหลิว (柳女)” จากหนังสือภาพร้อยเรื่องเล่า (絵本百物語) หนังสือภาพที่รวมเรื่องเล่าเกี่ยวกับภูติผี ซึ่งเขียนโดยทาเคฮาระ ชุนเซ็นไซ (竹原 春泉斎) นักวาดรูปอุคิโยะเอะ (浮世絵) สมัยเอโดะ (江戸時代)

เรื่องเล่าของหญิงต้นหลิวมีอยู่ว่า หญิงสาวคนหนึ่งเดินอุ้มลูกผ่านใต้ต้นหลิวริมน้ำในวันที่ลมพัดแรง ตอนนั้นเองที่กิ่งหลิวพัดมาพันคอเธอไว้จนหายใจไม่ออกและสิ้นลมใต้ต้นหลิวต้นนั้น ตั้งแต่นั้นมาก็มีผู้พบเห็นวิญญาณของผู้หญิงคนนั้นยืนอุ้มลูกอยู่ใต้ต้นหลิว พร้อมกับร่ำไห้ว่า “เจ็บเหลือเกิน แค้นเหลือเกินต้นหลิวเอ๋ย (くちおしや、うらめしの柳や〜)”

นอกจากนี้ ถ้าใครเคยเดินผ่านต้นหลิวเวลามีลมพัดอยู่ก็อาจจะเคยถูกลมพัดกิ่งหลิวมาพันเกี่ยวไม้เกี่ยวมือบ้าง ซึ่งคนญี่ปุ่นในอดีตมองเหตุการณ์ทำนองนี้ว่าเป็นฝีมือของภูติผี และยิ่งด้วยภาพกิ่งหลิวที่พลิ้วตามลมคล้ายกับมือของมนุษย์ที่แกว่งไปมาอย่างเอ้อระเหยแล้ว ภาพวิญญาณกับต้นหลิวจึงเป็นภาพลักษณ์ที่คลาสสิกภาพหนึ่งสำหรับคนญี่ปุ่น

ป้ายวิญญาณไม้หลิวส่งคนตาย

โจโดชินชู (浄土真宗) นิกายหนึ่งของศาสนาพุทธในญี่ปุ่นมีธรรมเนียมใช้ป้ายวิญญาณไม้หลิวปักที่หลุมศพเมื่อไหว้ครบรอบเป็นครั้งสุดท้าย (弔い上げ) ซึ่งอาจจะไหว้ครบรอบ 33 หรือ 50 ปี โดยป้ายวิญญาณไม้หลิวจะเป็นไม้ที่ยังมีกิ่งใบติดอยู่ ทำให้เมื่อปักลงพื้นดินไประยะเวลาหนึ่งป้ายวิญญาณจะมีรากไม้งอกออกมา และเชื่อกันว่าเมื่อป้ายวิญญาณมีรากงอก เมื่อนั้นวิญญาณคนตายจะกลายเป็นเทพหรือพระโพธิสัตว์ต่อไป

วิญญาณในต้นหลิวกับความอุดมสมบูรณ์

นอกจากภาพลักษณ์ที่เกี่ยวกับวิญญาณ ต้นหลิวยังมีภาพลักษณ์ที่เกี่ยวกับความอุดมสมบูรณ์ (ที่มีวิญญาณพ่วงมานิดนึง) อยู่

ในความเชื่อหนึ่งที่มีต้นกำเนิดมาจากจังหวัดนากาโนะ (長野県) จะนิยมปักกิ่งหลิวหรือปลูกต้นหลิวในที่นา เพราะเชื่อว่าในกิ่งหรือต้นหลิวนั้นมีเทพแห่งพืชผล (田の神・実りの神) สถิตย์อยู่ เทพแห่งพืชผลนี้ที่จริงแล้วเป็นวิญญาณของคนที่เสียชีวิตในอดีต ซึ่งเป็นความเชื่อที่ค่อนข้างเป็นที่รู้จักในวงการคติชนวิทยาของญี่ปุ่น

ถึงจะมีภาพลักษณ์ที่น่ากลัวและภาพลักษณ์ที่ดีปะปนกันไป แต่สิ่งหนึ่งที่ทุกความเชื่อมีเหมือนกันคือภาพจำของต้นหลิวกับวิญญาณ ซึ่งยังคงเป็นภาพที่คลาสสิกและยังคงสร้างแรงบันดาลใจให้คนทุกคนที่มองกิ่งหลิวพลิ้วในสายลมค่ะ

และถ้าเพื่อน ๆ สนใจเรื่องเล่าน่ากลัวที่แฝงอยู่ในความงามของดอกไม้ ANNGLE ยังมีเรื่องความหมายของ“ดอกฮิกันบานะ” ดอกไม้คนตายมาฝากอีกด้วยค่ะ สนใจคลิกเข้าไปอ่านกันได้เลยค่ะ

สรุปเนื้อหาจาก intojapanwaraku, sougiya, hananoomoi